پیچ خوردگی پا یکی از اتفاقات شایعی است که اکثر افراد موقع انجام فعالیت‌های روزانه یا در حین ورزش برایشان پیش آمده. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در طول روز بیش از ۲۵ هزار نفر به این عارضه دچار می‌شوند.
در بیشتر موارد می‌توان پیچ خوردگی پا را در خانه و با حداقل وسایلِ در دسترس درمان کرد. اگر به دنبال علت، علائم و راه‌های درمان فوری پیچ خوردگی مچ پایتان هستید، حتما این مطلب تا انتها را بخوانید. چون علت بروز و سریع‌ترین راه کاهش درد و درمان آن را به شما آموزش خواهیم داد.
شروع دردسری به نام پیچ خوردگی پا
معمولاً پیچ خوردگی (Ankle sprain) نشان‌دهنده استفاده زیاد یا فشار بیش‌ازحد روی یکی از اعضای بدنتان است. زمانی‌که مچ پایتان را در جهتی غیرمعمول و خارج از محدوده حرکتی‌اش بچرخد یا تکان بخورد و این حرکت به یک‌باره اتفاق بیفتد، دچار پیچ‌خوردگی مچ پا خواهید شد.
اکثر پیچ خوردگی‌های پا مربوط به آسیب‌دیدگیِ رباط‌ها در دو سمت مچ پای شماست. یعنی زمانی‌که دچار عارضه پیچ‌خوردنِ مچ پا می‌شوید، به احتمال ۹۰ درصد، رباط‌هایی که استخوان‌های مچ پا را به هم وصل می‌کنند، دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند.
علت پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی پا یا رگ به رگ شدن مچ پا (به انگلیسی Sprained ankle) یک آسیب تقریبا شایع برای همه است و در هر سن و سالی، چه در ورزش و چه خارج از ورزش ممکن است که اتفاق بیفتد. این آسیب هنگام غلت زدن، پیچاندن یا چرخاندن مچ پا به شکلی دردناک رخ می‌دهد. در اکثر اوقات، این مشکل، با کمی استراحت بهبود می‌یابد؛ اما می‌تواند بسیار جدی‌تر و خطرناک‌تر هم باشد. پیچ خوردگی پا در موارد شدیدتر، ممکن است رباط‌هایی که را که به نگه داشتن استخوان‌های مچ پا در کنار هم کمک می‌کند، کشیده یا پاره کند. علل پیچ خوردگی پا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سقوط و یا پریدن از بلندی و فرود نامناسب
- پیاده روی یا ورزش روی سطح ناهموار
- کشش زیاد و یک‌باره پا
- چرخش غیرطبیعی مچ پا
- گیر کردنِ پا داخل یک چاله
- فشار غیرعادی و زیاد روی مچ پا
- فشار پای یک بازیکن روی پای شما
پیچ خوردگی پا در چه مواقعی رایج است؟
عواملی که خطر رگ به رگ شدن مچ پا را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- انجام بعضی ورزش‌ها: رگ به رگ شدن مچ پا یک آسیب ورزشی رایج است، به ویژه در ورزش‌هایی که نیاز به پریدن، چرخاندن یا پیچیدن پا دارند مانند: بسکتبال، تنیس، فوتبال، دو
- سطوح ناهموار: راه رفتن یا دویدن روی سطوح ناهموار یا شرایط بد زمین ممکن است که خطر پیچ خوردگی پا را افزایش دهد.
- آسیب قبلی مچ پا: اگر یک بار مچ دچار رگ به رگ شدن یا پیچ خوردگی شده باشد، احتمال دارد که دوباره هم رخ دهد.
- وضعیت بدنی ضعیف: قدرت یا انعطاف ضعیف در مچ پا ممکن است خطر رگ به رگ شدن را هنگام ورزش افزایش دهد.
- کفش نامناسب: کفش‌هایی که استاندارد نیستند یا برای یک فعالیت خاص مناسب نیستند و همچنین کفش‌های پاشنه بلند، مچ پا را در برابر پیچ خوردگی، آسیب پذیرتر می‌کند.
نشانه‌ها و علائم پیچ خوردگی پا
بروز این علائم نشان از پیچ خوردگی مچ پای شما می‌دهد:
- درد
- تورم
- کبودی
- رنگ‌پریدگیِ پوست پا
- خشک و سفت‌شدن مچ پا
- حساس‌شدنِ مچ پا با لمس آن
- عدم تحمل وزن بدن روی پای آسیب‌دیده
نحوه تشخیص پیچ خوردگی پا
در صورتی‌که چندین نشانه از علائم بالا را داشتید، احتمال اینکه مچ پایتان پیچ خورده باشد، جدی است. اما برای تشخیص درست این عارضه، بهتر است که مراحل زیر طی شود.
- برای تشخیص، پزشک شروع به آزمایش روی رباط‌های‌تان کند تا ببیند دقیقاً کدام رباط پایتان پاره یا دچار آسیب‌دیدگی شده است.
- در حین این آزمایش، پزشک شروع به حرکت‌دادنِ مفصل مچ پای شما در جهات مختلف کند تا ببیند در چه حد می‌توانید پایتان را بدون درد و مشکل چرخانده یا تکان دهید.
- در صورت دشوار بودنِ تشخیصِ شکستگی،باید عکس‌برداریِ اشعه ایکس انجام شود؛ زیرا اشعه ایکس به تشخیص دقیق‌تر پزشک کمک زیادی می‌کند.
پیشگیری از بروز پیچ خوردگی پا
با انجام این راهکارها مچ پای خود را تقویت و از بروز هر گونه آسیبی به آن پیشگیری کنید.
- توجه به سطوح ناهموار
- استفاده از مچ‌بند ورزشی
- گرم کردن بدن قبل از ورزش
- نپوشیدن کفش‌های پاشنه بلند
- پوشیدن کفش با کیفیت و متناسب با فعالیت‌تان
- بانداژ کردنِ مچ پای حساس و مستعد آسیب‌دیدگی
- انجام ورزش‌های قدرتی و تعادلی برای تقویت عضله مچ پا
- دست کشیدن از فعالیت یا کاهش سرعت فعالیت بعد از احساس خستگی و بدن درد
درمان پیچ خوردگی پا در خانه
درمان پیچ خوردگی پا بستگی به شدت آسیب دارد. اهداف درمان، شامل کاهش درد و تورم، بهبود شرایط رباط صدمه‌دیده و بازگرداندن عملکرد مچ پا است. برای آسیب‌های شدید، ممکن است به متخصص آسیب‌های اسکلتی عضلانی، مانند جراح ارتوپد یا پزشک متخصص در طب فیزیکی و توانبخشی نیاز شود. اکنون انواع درمان پیچ خوردگی مچ پا را به شما معرفی میکنیم.
۱. اقدامات اولیه
برای خود مراقبتی از پیچ خوردگی پا، در ابتدا از روش R.I.C.E استفاده کنید. این رویکرد برای دو یا سه روز اول اتخاذ می‌شود.
استراحت (Rest) : به مچ خود استراحت دهید. از فعالیت‌هایی که باعث درد، تورم یا ناراحتی می‌شود، خودداری کنید.
یخ (Ice) : بلافاصله پس از آسیب به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از کیسه یخ استفاده کنید و هر دو تا سه ساعت یک بار درحالی‌که بیدار هستید، این کار را تکرار کنید. اگر بیماری عروقی یا دیابت دارید، قبل از استفاده از یخ با پزشک خود مشورت کنید.
بستن مچ پا (Compression) : برای کمک به کاهش تورم، مچ پا را ببندید. لازم نیست که خیلی سفت مچ را ببندید؛ چراکه شاید مانع گردش خون شود.
بالا قرار دادن پا (Elevation) : برای کاهش تورم، مچ پا را بالاتر از سطح بدن خود قرار دهید، به خصوص در شب. جاذبه زمین با تخلیه مایع اضافی به کاهش تورم شما کمک می‌کند.
۲. مصرف دارو
در بیشتر موارد، مسکن‌های بدون نسخه (مانند ایبوپروفن) برای کنترل درد پیچ خوردگی پا کافی است.
غیر از مسکن و آرام بخش، ممکن است پزشک داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی nonsteroidal inflammatory را برای کاهش تورم و التهاب مچ تجویز کند. این داروها درد را هم کنترل خواهند کرد؛ برای مثال داروهایی مثل پروکسیکام، دیکلوفناک.
پماد و ژل‌های موضعی نیز برای چنین آسیب‌دیدگی بسته به نظر پزشک تجویز می‌شود که به کاهش درد کمک می‌کند؛ مثل ژل دیکلوفناک یا پماد موضعی متیل سالیسیلات.
۳. گچ گرفتن مچ پای پیچ خورده
یکی از رایج ترین و مطمئن‌ترین روش‌های درمانی در پروسه بهبود بخشیدن به مچ پایی که دچار پیچ خوردگی شده، گچ گرفتن آن است.
گچ گرفتن مچ پا برای بی‌حرکت نگه داشتن مچ انجام می‌شود تا فرصتی به بدن داده شود که خود را التیام و ترمیم کند. معمولا حدود ۴ هفته طول می‌کشد تا پا در گچ بماند.
اما گچ گرفتن مچ پا (یا هر نقطه دیگر بدن که نیاز به این درمان دارد) اصولی دارد که باید رعایت شود. پزشک شما برایتان نکات و اصول را شرح خواهد داد که چقدر اجازه تحرک با پای گچ گرفته دارید یا چگونه باید بهداشت آن را رعایت کنید که دچار آلودگی نشود.
درجه‌بندی آسیب مچ پا
آسیب‌دیدگی مچ پا درجات و شدت مختلفی دارد.
- درجه ۱: دردناک‌شدنِ مچ پا همراه با کشیدگیِ جزئیِ رباط نازک نی قدامی. معمولاً در این مرحله با درد جزئی می‌توانید راه بروید.
- درجه ۲: دردناک‌شدنِ مچ پا همراه با پارگیِ کاملِ رباط قاپی نازک‌نی قدامی و پارگی ِجزئیِ رباط پاشنه‌ایِ نازک‌نی. لمس نقاط آسیب‌دیده دردناک بوده و راه رفتن موجب زیاد شدنِ درد می‌شود.
- درجه ۳: دردناک‌شدنِ مچ پا همراه با پارگی هر دو رباط قاپی نازک‌نی قدامی و پارگی جزئی رباط پاشنه‌ای نازک‌نی. در این مرحله، راه رفتن غیرممکن شده و مچ پایتان تعادل نخواهد داشت.
مدت زمان لازم برای بهبود درد مچ پا
زمان دقیقی را نمی‌توان برای بهبود درد مچ پا مشخص کرد. زیرا مدت زمان بهبود آن به عوامل زیادی مثل شدت آسیب‌دیدگی، میزان استراحت شما بعد از آسیب و اقدامات درمانی پس از بروز پیچ خوردگی بستگی دارد؛ اما به‌طور کلی یک محاسبه تخمینی را برای آن می‌توان در نظر گرفت.
- پیچ خوردگی جزئی (درجه ۱): ۱ تا ۲ هفته
- پیچ خوردگی متوسط (درجه ۲): ۴ تا ۶ هفته
- پیچ خوردگی حاد (درجه ۳): ۸ تا ۱۲ هفته
کفش مناسب برای پیچ خوردگی پا چه کفشی است؟
وقتی مچ پای شما دردناک یا ضعیف است، نمی‌توانید هر نوع کفشی را بپوشید. به عنوان مثال، کفش‌های مخصوص دویدن (که بسیار راحت هم هستند) مناسب پایی که دچار آسیب شده نیست. اگر مشکلی در مچ پا، مثل درد یا آسیب دارید، بهتر است که با پزشک خود در مورد کفش مناسب پایتان مشورت کنید. به‌طور کلی، کفش‌هایی با پهنای عریض و محکم و پاشنه عمیق برای تثبیت بهتر پا و مچ توصیه می‌شود.
در کنار کفش مناسب، استفاده از مچ بندها یا حتی بستن بریس هم می‌تواند برای شما مفید باشد. اما این موضوع هم به نظر پزشک‌تان بستگی دارد. اگر پزشک تائید کرد، می‌توانید مچ‌بند مخصوص پای خود را سفارش دهید تا برای مچ شما ساخته شود و به میزانی که پزشک توصیه می‌کند آن را بپوشید؛ اما در نهایت بهترین راه برای درمان مچ پای آسیب دیده و ضعیف، انجام تمرینات قدرتی و تعادلی است.
تمرینات ورزشی و توان بخشی مچ پا
برای بهبودی کامل پیچ‌خوردگی پا، باید دامنه حرکتی طبیعی مفصل مچ پا را بازگردانید و رباط‌ها و عضلات پشتیبان آن را تقویت کنید. مطالعات نشان می‌دهد که افراد، زمانی‌که درمان آنها با کمک آتل، بریس، یا بانداژ الاستیک بوده، نسبت به کسانی که به صورت مطلق بی‌حرکت بوده‌اند، زودتر به فعالیت‌های عادی خود بازگشته‌اند.
تمرینات توانبخشی را زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپ آغاز کنید و به دستورات پزشک با دقت گوش کنید. مراقب باشید هیچ گونه فشار اضافی به مچ صدمه دیده‌ی شما وارد نشود؛ اما از طرفی در دام استراحت بیش از حد و عدم فعالیت طولانی مدت هم نیوفتید.
سخن پایانی
پیچ خوردگی پا بسیار شایع است. این آسیب وقتی رخ می‌دهد که یک یا چند رباط دچار پیچ‌خوردگی، پارگی و کشیدگی شوند. بیشتر پیچ‌خوردگی‌ها با استراحت‌کردن، فشار دادن، استفاده از کمپرس یخ و بالا گذاشتن عضو آسیب‌دیده، در خانه قابل درمان است. اما در موارد جدی‌تر باید به پزشک مراجعه کرد.
منابع: mayoclinic
من پام دوبار روی سرامیک لیز خوردم و بد پیچید ورم کرد وسیاه شد رفتم بیمارستان میلاد عکس گرفت و گفت خوبه بهم
پماد پیروکسیکام و قرص گابا پنتین داد بهتره خدا روشکر
من۵ ساله مچ پام پیچ خورده چندبار دکتر رفتم فیزیوتراپی لیزر ام آر ای ودارو و غیره و فقط روز به روز بد تر شده وهردوپام به سختی راه می رم وکار می کنم قالب کفش مخصوص ودیگه نمی دونم
سلام من رضام من در روستا زندگی میکنیم امروز رفته بودم باغ از بالای باغ داشتم میدویدم که خوردم به یکی بعد افتادم زمین پام پیچ خورد الانم درد زیادی داره وقتی پامیشوم و به پام فشار میارم و راه میروم، اگر درمانی در خانه است بگید
سلام من توی راه رفتن مشکلی ندارم ولی وفتی فوتبال بازی می‌کنم مچ پای چپم درد جزئی داره . در حالت عادی هیچ مشکلی نداره باید چیکار کنم
سلام دوست عزیز توصیه می کنم توسط پزشک معاینه بشید
سلام ۱۵ سالمه.من پریروز بیرون بودم پام پیچ خورد از پله ها افتادم یکم درد گرفت ولی وقتی برگشتم خونه دردش بیشتر شد طوری که به زور و سختی میتونم راه برم اصلا نمیتونم مچ پامو تکون بدم خیلی ورم کرده و کبود شده خیلی درد میکنه به مامانمم چندبار گفتم ولی اهمیتی نداد و گفت خوبت شد..اگه راهی هست میشه بگین واسه درمانش که تو خونه انجامش بدم؟