آتروفی عضلانی را چگونه درمان کنیم؟

در آتروفی عضلانی، توده ماهیچه‌ای اسکلتی فرد از بین می‌رود؛ این حالت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از کم‌تحرکی عضوی از بدن تا مصرف یک داروی خاص و غیره.

اگر شما هم به این عارضه دچار شده‌اید یا علائمی شبیه به آن دارید، خونسرد باشید و اقدامات درمانی را شروع کنید. خوشبختانه این مشکل قابل پیشگیری و درمان است. این مطلب را تا انتها بخوانید تا کاملا از علایم، علل و نحوه پیشگیری و درمان آتروفی عضلانی باخبر شوید.

آتروفی چیست؟

آتروفی عضلانی یا (muscle atrophy) اصطلاحی است که به تحلیل و از بین رفتنِ بافت عضلانی اشاره دارد. عضلاتی که دچار این بیماری شده‌اند، کوچک‌تر از حد طبیعی به نظر می‌رسند و ضعیف هستند.

نداشتن فعالیت بدنی، آسیب یا بیماری‌های خاص، تغذیه نامناسب یا سوءتغذیه، ژنتیک و برخی شرایط خاص می‌تواند به آتروفی عضلانی منجر شود یا آن را بدتر کند.

چرا دچار آتروفی عضلانی می‌شویم؟

اگر شما از عضله‌ای هیچ استفاده‌ای نکنید، بدن در نهایت آن عضله را برای حفظ انرژی تجزیه خواهد کرد. هنگامی‌که بر اثر یک بیماری یا آسیب‌دیدگی، حرکت دادن دست یا پای‌تان برای شما دشوار یا غیرممکن می‌شود، این عدم تحرک می‌تواند منجربه تحلیل و تضعیف عضلات‌تان شود.

با گذشت زمان، عضله‌ای که بی‌حرکت مانده کم‌کم کوچک و ضعیف می‌شود و (در صورت عدم درمان) این حالت تا از دست رفتن کامل بافت ادامه خواهد داشت.

آتروفی دلایل دیگری هم می‌تواند داشته باشد؛ از جمله:

• سوختگی
• سوء تغذیه
• سکته مغزی
• افزایش سن
• عدم فعالیت بدنی برای مدت طولانی
• درمان طولانی مدت با کورتیکواستروئیدها
• آسیب‌های نخاعی یا آسیب به دستگاه عصب محیطی
• صدمات جسمی، مانند پارگی روتاتور کاف یا شکستگی استخوان
• میوپاتی مرتبط با الکل، درد و ضعف در عضلات به دلیل نوشیدنِ بیش‌ازحد الکل در مدت زمان طولانی

نکته: برخی از شرایط خاص پزشکی هم می‌تواند باعث تحلیل عضلات شوند یا حرکت را با مشکل مواجه کنند و منجربه آتروفی عضلانی شوند. این شرایط شامل بیماری‌های خود ایمنی مثل مولتیپل اسکلروزیس، سندرم گیلن باره، فلج اطفال، پلی میوزیت و… است.

انواع آتروفی باتوجه به دلایل مختلف

همان‌طور که گفتیم دلایل مختلفی باعث ایجاد این عارضه می‌شود. اکنون انواع آتروفی عضلانی را براساس دلایل و علت‌هایش معرفی می‌کنیم و توضیحی درباره آن‌ها می‌دهیم.

۱. آتروفی ناشی از عدم به‌کارگیری عضله

بی‌تحرکی و عدم به کارگیریِ عضله، از علل شایع این تحلیل عضلانی است و می‌تواند موضعی (به دلیل آسیب یک اندام خاص) یا عمومی (استراحت مطلق در رخت‌ِخواب) باشد. میزان آتروفی عضلانی ناشی از عدم استفاده (۱۰ تا ۴۲ روز) تقریباً ۰.۵ تا ۰.۶٪ از کل توده عضلانی در روز است، اگرچه این مقدار در بین افراد تفاوت قابل توجهی دارد.

افراد مسن در صورت بی‌تحرکی و استراحت مطلق زیاد، بیشترین آسیب‌پذیری را در مقابل آتروفی دارند و به‌صورت چشمگیر عضله از دست می‌دهند.

بسیاری از تحقیقات، عدم استفاده طولانی مدت (بیش از ۱۰ روز) را مورد بررسی قرار داده‌اند، که در آن عضله عمدتاً با کاهش نرخ سنتز پروتئین ماهیچه‌ای (به جای تغییر در تجزیه پروتئین عضلانی) به خطر میفتد و فرایند آتروفی آغاز می‌شود. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد، ممکن است که حتی در طول بی‌حرکتی کوتاه ‌مدت (کمتر از ۱۰ روز) تجزیه پروتئین فعال‌ وجود داشته باشد.

۲. آتروفی عضلانی ناشی از آرتروز

نوعی از اتروفی عضلانی می‌تواند به دلیل درد مفاصل و محدودیت دامنه حرکتی ایجاد شود. این نوع، از دردناک‌ترین انواع آتروفی عضلانی است و مثل یک چرخه معیوب است: درد آرتریت منجربه کاهش فعالیت بدنی می‌شود که کاهش فعالیت بدنی منجربه تحلیل عضلانی می‌شود.

۳. آتروفی نوروژنیک

اگر عصبِ عضله آسیب ببیند، عضله نمی‌تواند باعث انقباض عضلانی شود و فعالیتش متوقف می‌شود. بدن انسان بسیار محافظه‌کار و هوشمند است و آنچه که در بدن استفاده نمی‌شود را از بین می‌برد (تا از هدر رفتنِ انرژی جلوگیری کند).

اگر هیچ عصب عضلانی وجود نداشته باشد که انقباض عضلانی را تحریک کند، بدن فکر می‌کند که دیگر نیازی به عضله نیست و آن را می‌شکند و آتروفی اتفاق میفتد. در اتروفیِ عضلانی نوروژنیک، عضله باید به‌طور مصنوعی با استفاده از تحریک الکتریکی عملکردی به منظور حفظ توده عضلانی تمرین داده شود.

علائم آتروفی عضلانی چیست؟

برخی از علایم و نشانه‌های اضمحلال (نابودی و تجزیه) عضلانی به ترتیب زیر است:

• یکی از بازوها یا پاهای شما به‌طور محسوسی کوچکتر از دیگری است؛
• در یکی از اندام‌ها ضعف واضح و شدیدی را تجربه می‌کنید؛
• در حفظ تعادل احساس ناتوانی می‌کنید؛
• بی‌تحرکی مطلق در زمان طولانی را تجربه می‌کنید.

اولین اقدام بعد از دیدن علایم آتروفی عضلانی چیست؟

با دیدن علائمی مثل ضعف و تحلیل رفتن عضله، لازم است که حتما توسط پزشک ویزیت شوید. پزشک سابقه پزشکی کامل شما را مطالعه خواهد کرد. احتمالاً از شما می‌خواهد که:

• در مورد جراحات قدیمی یا اخیر و بیماری‌هایی که قبلاً تشخیص داده شده به آنها بگویید؛
• نسخه‌ها، داروهای بدون نسخه و مکمل‌های مصرفی‌تان را فهرست کنید؛
• شرح مفصلی از علائم خود ارائه دهید.

پزشک ممکن است آزمایش‌هایی تجویز کند تا بهتر بیماری‌تان را تشخیص دهد. این آزمایشات، احتمالا شامل آزمایشات کامل خون و عکس‌برداری اشعه ایکس و غیره باشد. بسته به نتایج این آزمایشات ممکن است پزشک‌تان، شما را به یک متخصص ارجاع دهد.

نقش تغذیه در آتروفی عضلانی

تغذیه نامناسب می‌تواند منجربه بیماری‌های متعددی از جمله آتروفی عضلانی شود. بنیاد بین المللی پوکی استخوان هشدار می‌دهد که رژیم‌های غذایی کم‌پروتئین، میوه‌‌جات و سبزی‌جات می‌تواند منجربه کاهش توده عضلانی شود.

آتروفی عضلانی مرتبط با سوء تغذیه ممکن است که در نتیجه شرایط پزشکی ایجاد شود که توانایی بدن در جذب مواد مغذی را مختل می‌کند، مانند:

• سرطان
• کاشکسی
• بیماری سلیاک
• سندرم روده تحریک‌پذیر

نکته: کاشکسی یک وضعیت متابولیک پیچیده است که باعث کاهش شدید وزن و تحلیل عضلانی می‌شود. کاشکسی می‌تواند به‌عنوان یک علامت بیماری زمینه‌ای دیگر مانند سرطان، اچ آی وی یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) ایجاد شود. افرادی‌که کاشکسی دارند ممکن است علی‌رغم مصرف کالری زیاد، کاهش اشتها یا کاهش وزن ناخواسته را تجربه کنند.

نقش ژنتیک در آتروفی عضلانی | انواع آتروفی عضلانی نخاعی

آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) یک اختلال ژنتیکی است که باعث از بین رفتن سلول‌های عصبی حرکتی و آتروفی عضلانی می‌شود. انواع مختلفی از SMA وجود دارد که در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:

SMA مرتبط با کروموزوم ۵

این نوع SMA به دلیل جهش در ژن‌های SMN1 در کروموزوم ۵ رخ می‌دهد. جهش‌ها منجربه کمبود پروتئین نورون حرکتی بقا می‌شود. SMA معمولاً در دوران کودکی ایجاد می‌شود، اما می‌تواند در هر مرحله از زندگی هم به‌وجود آید.

SMA غیر مرتبط به کروموزوم ۵

دیستروفی عضلانی به گروهی از شرایط پیشرونده اطلاق می‌شود که باعث کاهش توده عضلانی و ضعف آن‌ها می‌شود. دیستروفی عضلانی زمانی رخ می‌دهد که یکی از ژن‌های دخیل در تولید پروتئین جهش پیدا کند. یک فرد می‌تواند جهش‌های ژنتیکی را به ارث ببرد، اما بسیاری از آن‌ها به‌طور طبیعی با رشد جنین رخ می‌دهند.

نحوه درمان آتروفی عضلانی

درمان آتروفی عضلانی به دلیل و زمان تشخیص بیماری و شدت آن بستگی دارد. هر گونه شرایط پزشکی زمینه‌ای باید مورد توجه قرار گیرد. غالبا این مشکل، با ورزش و تغذیه کافی و مناسب بهبود می‌یابد.

عوامل و درمان‌های آنابولیک ممکن است اثر بخشی داشته باشند، اما به دلیل عوارض جانبی اغلب مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. به‌طور کلی درمان‌های رایج برای آتروفی عضلانی عبارتند از:

۱. ورزش و تحرک کافی

اگر آتروفی عضلانی شما ناشی از عدم به کار گیری عضله باشد، راه حل آن استفاده از عضله است. ابتدا با فعالیت بدنی طبیعی مثل بلند شدن، حرکت کردن، بلند کردن کیف و وسایل سبک و حمل آن شروع کنید.

ورزش اختصاصی همچنین آتروفی عضلانی را متوقف و معکوس می‌کند و ماهیچه‌ها را برای رشد مجدد تحریک می‌کند. همچنین تمریناتی مثل راه‌رفتن در آب، حرکت را برای مبتلایان، آسان‌تر می‌کند.

۲. فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند عضلات شما را ورزش دهند و راه‌های صحیح ورزش در این شرایط را به شما آموزش دهند.

فعال و متحرک نگه داشتن بیماران، یک نگرانی بزرگ در مراقبت‌های پزشکی است؛ زیرا آتروفی عضلانی زمانی که فردی در بستر و بی‌تحرک است؛ بسیار سریع رخ می‌دهد. در این زمان، فیزیوتراپیست‌ها و کاردرمانگران با هدف ورزش و فعال نگه داشتن عضلات شما، کارشان را شروع می‌کنند.

۳. عمل جراحی

اگر تاندون‌ها، رباط‌ها، پوست یا عضلات شما خیلی سفت هستند و حرکت را غیرممکن کرده‌اند، ممکن است جراحی لازم باشد. به این حالت بدشکلی انقباضی می‌گویند که با عمل جراحی درمان می‌شود.

۴. تغییرات رژیم غذایی

تغذیه تأثیر زیادی در ایجاد و حل مشکل آتروفی دارد و با رعایت یک رژیم غذایی درست می‌توان از این عارضه رها شد.

اگر شما دچار سوءتغذیه به دلیل آتروفی عضلانی شده باشید، پزشک ممکن است تغییرات گسترده در برنامه غذایی یا مکمل‌های غذایی را بدهد.

۵. دارو و مکمل

چندین دارو و مکمل برای بهبود و درمان این بیماری وجود دارد؛ اما در حال حاضر این گزینه‌های درمانی بسیار محدود هستند.

پیشگیری از آتروفی عضلانی

اگر شما یا عزیزتان یک بیماری عصبی دارید که باعث ضعف جسمانی می‌شود، راه‌هایی برای جلوگیری از آتروفی قبل از وقوع آن وجود دارد. بنابراین گزینه‌های زیر را هرگز از یاد نبرید تا به دام آتروفی نیفتید.

فعال ماندن

غالبا افراد پس از گذراندن یک دوره بیماری، از فعالیت بدنی غافل می‌شوند و تمایل به استراحت بیشتری دارند؛ برای مثال، افرادی‌که با یک بیماری عصبی مزمن مانند مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری پارکینسون زندگی می‌کنند، ممکن است که روحیه و حوصله یا حتی توانی برای فعالیت بدنی نداشته باشند. با این حال، این فقدان فعالیت بدنی به آتروفی عضلانی کمک می‌کند و توانایی‌های فیزیکی کلی آن‌ها را به مرور بدتر می‌کند.

فیزیوتراپی

شرکت در جلسات فیزیوتراپی و توان‌بخشی زمانی که دچار بیماری عصبی هستید، بسیار ارزشمند است. فیزیوتراپی درست و طبق برنامه‌ به بهبودی و بازیابی قدرت بدنی شما کمک کند.

تغذیه صحیح و کافی

داشتن تغذیه سالم و پر پروتئین و فعالیت بدنی می‌تواند به جلوگیری از آتروفی عضلانی کمک کند و به عضلات اجازه دهد تا اندازه و شکل خود را بازیابند.

سخن پایانی

آتروفی عضلانی به دلیل، بی‌تحرکی و عدم به کارگیری عضله به وجود می‌آید. این بی‌تحرکی می‌تواند موضعی (به دلیل آسیب یک اندام خاص) یا عمومی (استراحت مطلق در رخت‌ِخواب) باشد.

به‌هرحال اگر عضله‌ای هیچ فعالیتی نداشته باشد، بدن در نهایت آن را تجزیه خواهد کرد. آتروفی عضلانی نخاعی چند نوع دارد که براساس ژنتیک تقسیم می‌شوند.

داشتن یک سبک زندگی سالم (تغذیه مناسب و ورزش) ما را از این بیماری دور نگه می‌دارد. در کل تمام انواع آتروفی، علایم و راهکارهایی برای بهبود و درمان دارند. فقط نباید از این عارضه غافل شد.

هرچه زودتر برای درمان اقدام کنید، موفق‌تر خواهید بود. سوالات خود را درباره آتروفی برای ما در بخش نظرات بنویسید تا کارشناسان‌مان پاسخ دهند.

منابع: healthline ـ medicalnewstoday ـ verywellhealth