کوهنوردی از جمله تفریحات پرطرفدار بین مردم است اگر حرفه‌ای انجام نشود نیاز به تجهیزات زیادی ندارد. فواید کوهنوردی را دستِ‌کم نگیرید. ورزش کوهنوردی می‌تواند پیاده‌روی در تپه‌های پایینِ کوه باشد و یا بالارفتن از کوه‌های سخت و طاقت‌فرسا. هرچند که در هر دو حالت شما نیاز به کسب اطلاعات در خصوص این ورزش و تفریح دارید. در ادامه این مطلب فیتامین شما را با ورزش کوهنوردی و اشکال آن و تجهیزات مورد نیاز این ورزش جذاب آشنا می‌کنیم.
ورزش کوهنوردی چیست؟
کوهنوردی دقیقا چیست؟ اگر برای تفریح به کوه بروید و کمی هم در دامنه کوه یا تپه‌ها بالا پایین کرده باشید یعنی کوهپیمایی. کوهنوردی با کوهپیمایی فرق دارد و پیچیده‌تر است؛ اگر از مسیرهای فنی کوهستان عبور کنید و برای پیمایش مسیرهای سنگی و یخی از ابزار استفاده کنید، شما کوهنوردی انجام داده‌اید.
اما فعالیت‌های مربوط به کوهستان بسیار گسترده است و می‌تواند فقط شامل برنامه پیاده روی در دامنه کوه یا صعود به ارتفاعات و قله باشد! کوهنوردی برای برخی در حد تفریح و برای برخی بسیار حرفه‌ای است؛ حتی برای برخی افراد کوهنوردی یک شغل است.
اشکال مختلف کوهنوردی
کوهنوردی زیرشاخه‌های زیادی دارد و در برخی از زیرشاخه‌ها مسابقات ورزشی حرفه‌ای هم برگزار می‌شود (مثل دوی کوهستان و دوچرخه‌سواری کوهستان). از جمله اشکال مختلف کوهنوردی عبارتند از:
- یخ‌نوردی
- دره‌نوردی
- غار نوردی
- کوهنوردی
- کوهپیمایی
- سنگ‌نوردی
- صخره‌نوردی
- صعود به قله
فواید کوهنوردی
کوهنوردی شاید برای خیلی از افراد نقش تفریح و شادی داشته باشد، اما فقط برای سرگرمی نیست؛ بلکه یک ورزش حرفه‌ای است و مانند بسیاری ورزش‌های دیگر تاثیرات فوق‌العاده‌ای روی سلامتی جسم و روح دارد. در ادامه با مهم ترین فواید کوهنوردی آشنا می شوید.
۱. روحیه شاداب و قوی
یکی از مهم‌ترین و بارزترین ویژگی‌های ورزش کوهنوردی، آرامش و حس آسودگی خاطر است. شاید یک روز دور بودن از مشغله‌های زندگی و لذت بردن از طبیعت کوهستان، تمام چیزی باشد که شما در زندگی پرهیاهو به آن نیاز دارید.
همیشه ورزش باعث رهایی از استرس و افکار منفی است، اما کوهنوردی باتوجه به این‌که در طبیعت بکر و فضای آزاد انجام می‌شود احساسات مثبت و آرامش بیشتری را برایتان فراهم می‌کند. خاموش کردنِ تلفن و ترک تکنولوژی حتی برای یک روز فرصتی برای زندگی در لحظه اکنون و جدا شدن از فشارهایی است که اغلب در زندگی احساس می‌کنیم.
کوهنوردی ورزش سختی است و تلاش و تعهد می‌طلبد، اما وقتی انجامش می‌دهید احساس پیروزی و موفقیت ناشی از رسیدن به هدف بسیار لذت‌بخش است و اعتماد به‌نفستان را بالا می‌برد.
۲. بهبود تعادل
یکی از مهم‌ترین مهارت‌های موردنیاز کوهنورد، مهارت حفظ تعادل است. عبور از روی نهرها و تخته سنگ‌ها، رد شدن از راه‌های باریک به تعادل بالایی نیاز دارد. شما می‌توانید از میله و عصای کمکی استفاده کنید، اما به هرحال باید تعادل خود را روی تمام این نقاط حفظ کنید. کوهنوردی تعادل شما را بهبود می‌بخشد، اما فقط به دلیل چالشی بودن کوه نیست، در واقع پشت این موضوع، علم وجود دارد.
هنگامی که در امتداد یک مسیر کوهستانی قدم می‌زنید، عضلات پایین‌تنه و میان‌تنه شما دائماً درگیر شده و منقبض می‌شوند تا ثبات و تعادل را در زمین‌های ناهموار فراهم کنند. از آنجا که این عضلات با گذشت زمان تقویت می‌شوند، تعادل نیز بهبود می‌یابد.
ورزش کوهنوردی همچنین باعث آگاهی ذهنی بیشتر نسبت به محیط اطراف و حرکات بدن می‌شود. در حین کوهنوردی، مغز در حال پردازش هر مانع ریز و درشت بر سر راه و انتخاب بهترین مسیر برای عبور است که به نوعی یک تمرین ذهنی برای بهبود و حفظ تعادل است. بسیار مهم است که با بالا رفتن سن روی تعادل کار کنیم و کوهنوردی یک راه مفرح و تاثیرگذار برای کسب این مهارت است.
۳. تقویت عضلات
کوهنوردی را می‌توان یک ورزش فول بادی به حساب آورد. عضلاتی که در حین کوهنوردی درگیر می‌شوند شامل بازوها، پاها، پشت و میان‌تنه شماست، بنابراین طبیعی است که هرچه بیشتر تمرین کنید، قوی‌تر می‌شوید.
کوهپیمایی روی سراشیبی‌ها مچ پا، سرینی، چهارسر ران، پشت پا و ساق را درگیر می‌کند. عضلات بازو و پشت را می‌توانید از طریق استفاده از عصاهای کوهپیمایی تقویت کنید. با در نظر گرفتن این موارد، جای تعجب نیست که کوهنوردانِ حرفه‌ای از اندام بسیار متناسب و ورزیده‌ای برخوردار هستند.
۴. کاهش وزن موثر
در حالی که هر نوع ورزش اگر با برنامه غذایی نقصان کالری همراه شود به کاهش وزن منجر می‌شود، ورزش کوهنوردی و کوهپیمایی (به ویژه در سطح نیمه حرفه‌ای و بالاتر) یک روش بسیار موثرتر برای کاهش وزن است.
مطالعات نشان داده است که بالا رفتن از ارتفاعات و صرف وقت در آن، به افراد کمک می‌کند تا وزن کم کنند. تصادفی نیست که مردم مناطق کوهستانی نسبت به مناطق هم‌سطح دریا چاقی بسیار کمتری دارند. این به این دلیل است که گذراندنِ مدت زمان طولانی در ارتفاعات بالاتر باعث تسریع در متابولیسم بدن، و هضم غذا می‌شود و اشتها را نیز کاهش می‌دهد.
تعداد کالری مصرف‌شده در کوهنوردی به عوامل زیادی مانند جنسیت، وزن شما و وزن کوله‌تان و شدت کوهپیمایی بستگی دارد. اما به‌طور متوسط می‌تواند حدود ۳۷۰ کالری در ساعت بسوزاند.
۵. پیشگیری از پوکی استخوان
پیاده‌روی به نوعی یک ورزش مقاومتی است؛ چرا که بدن شما باید در برابر نیروی جاذبه مقاومت کند. استخوان‌ها و عضلات باید وزن بدن شما را در طی مسیر شیب‌دار کوهنوردی حمل کنند که به افزایش تراکم استخوان و کاهش سرعت از دست دادن کلسیم کمک می‌کند.
مطالعات نشان می‌دهد که تراکم استخوان بدن ما هرسال حدود یک درصد، پس از ۴۰ سالگی کاهش می‌یابد. کوهپیمایی می‌تواند تأثیر مثبتی در کاهش سرعت این از دست دادن داشته باشد. اما علاوه‌بر این قرار گرفتن در زیر نور خورشید ویتامین D برای شما به ارمغان می‌آورد و شما به ویتامین D برای سلامت استخوان نیاز دارید.
۶. قلب سالم‌تر و قوی‌تر
ورزش کوهنوردی برای سلامت قلب و عروق بسیار مفید است. حتی کوهنوردی سبک و بدون صعود به قله، می‌تواند ضربان قلب را بالا ببرد که برای سلامت و استقامت سیستم قلبی عروقی کمک‌کننده است. پس از این‌که شروع به کوهنوردی کردید، بدن شما به سطح جدیدی از تناسب اندام می‌رسد که می‌توانید طولانی‌تر، سریع‌تر و سخت‌تر کوه پیمایی کنید بدونِ این‌که به نفس‌نفس بیفتید یا احساس خستگی و تپش قلب شدید داشته باشید.
اما فقط این نیست، کوهنوردی به‌عنوان یک ورزش استقامتی می‌تواند مشکلات مربوط به قلب و عروق مثل فشار خون، سطح قند خون و کلسترول را بهبود بخشد. مطالعات نشان داده است که افزایش منظم کوهنوردی در سطح متوسط می‌تواند به‌طور قابل توجهی سطح کلسترول “بد” را با گذشت زمان کاهش دهد.
معایب کوهنوردی و راه پیشگیری از خطرات
کوهنوردی بسیار لذت بخش و مفید است، اما خطرات و معایبی هم دارد که احتمالا کسی به شما نمی‌گوید. بنابراین بهتر است با آگاهی کامل سراغ این ورزش بروید. از جمله معایب و خطرات ورزش کوهنوردی عبارتند از:
- مهم‌ترین خطر این ورزش مربوط به حوادث کوهستان است که اغلب اوقات در پی بی‌احتیاطی کوهنوردان و عدم رعایت موارد ایمنی رخ می‌دهد. خطر سقوط یا آسیب‌دیدگی همیشه وجود دارد و بنابراین تمرین و برنامه‌های صعود باید فقط تحت نظارت متخصصان و تجهیزات ایمن انجام شود.
- متاسفانه سقوط و مرگ در بین کوهنوردان هنوز رخ می‌دهد؛ چراکه خطر سقوط و حتی گم شدن و دور افتادن از گروه– به‌خصوص در کوه‌های بسیار مرتفع – جدی است. بنابراین توصیه‌های سرمربی تیم را جدی بگیرید.
- خطر دیگر سرمازدگی است؛ اگر در فصل زمستان و پاییز به کوهنوردی می‌پردازید بایستی حتما تجهیزات و لباس مناسب تهیه شود و حتما با کوهنوردان با تجربه همراه شوید. پیش از صعود آب و هوای منطقه را چک کنید و درصورت احتمال شرایط جوی نامناسب مثل بارش سنگین برف، وزش باد شدید و کولاک، سقوط بهمن یا مه‌آلودگی حتما سفر را لغو کنید.
- کوهنوردان بیشتر در معرض سوختگی با آفتاب هستند؛ چراکه مدت زیادی زیر خورشید هستند و اشعه ماورابنفش در ارتفاعات بیشتر از دامنه‌ها و سطح شهر است. همچنین درصورتی که مسیر کوهپیمایی از برف پوشیده باشد، اشعه‌های ماوراءبنفش مثل آینه به شما منعکس می‌شود. راهکار پیشگیری از این سوختگی‌ها (که گاهی خیلی شدید می‌شود) استفاده از کرم ضدآفتاب مناسب کوهستان و عینک‌های آفتابی برای محافظت از چشم است.
- کوله‌های خیلی سنگین و یا کوهپمایی‌های خیلی طولانی کوهنوردان تازه کار را دچار کمر درد می‌کند. کوله شما باید یک پنجم وزن شما باشد و بدن شما حتما برای مقدار شیب مسیر و مسافت از قبل آماده باشد.
وسایل و تجهیزات کوهنوردی
همان‌طورکه در بالا اشاره شد کوهنوردی اشکال و انواع مختلف دارد و هر کدام به ابزار متفاوتی نیاز دارد. غیر از نوع کوهنوردی، فصل و منطقه و طول مدت سفر کوهنوردی در انتخاب تجهیزات تاثیر دارد. بهتر است از بعضی موارد مثل جوراب یا دستکش چندتایی با خود داشته باشید. در کل حواستان باشد کوله خیلی سنگین نشود.
لیست بعضی وسایل مورد نیاز کوهنوردی
- بطری آب
- فلاسک چای
- چاقو چندکاره، اره، فندک
- باتوم و عصای کوهنوردی
- چراغ قوه و ابزار روشنایی
- کفش مخصوص کوه و جوراب
- دستکش و کلاه مناسب فصل
- کوله پشتی در سایز و وزن مناسب
- کاپشن، بارانی و لباس گرم و ضدآب
- کیسه خواب، بادگیر و چادر کوهستان
- سوت، پاوربانک، ساعت هوشمند، جی پی اس
- جعبه کمک‌های اولیه، داروهای مسکن و پماد سوختگی
- خوراکی‌های لازم مثل نان، خشکبار، و کنسروهای آماده
- وسایل شخصی مانند کرم ضد آفتاب و مرطوب‌کننده و مسواک
- ظروف موردنیاز مثل قاشق و چنگال و لیوان (شکستنی نباشد)
نکته: کوهنوردان یک کیف کمری برای نگهداری وسایل ضروری دارند که باید در هر شرایطی همراه کوهنورد باشد، چراکه گاهی اوقات ممکن است کوهنورد ناچار شود کوله‌اش را رها کند. کیف وسایل ضروری شامل نقشه و جی پی اس، کمی خوراکی خشک (مثل نان) بطری آب، باند استریل، کبریت یا فندک است.
سخن پایانی
تا اینجا با کلیات ورزش کوهنوردی، فواید آن و تجهیزات مورد نیاز آن آشنا شدیم. اگر ورزش کوهنوردی را به‌صورت تفریحی انجام می‌دهید، بهتر است در حد پیاده‌روی در تپه‌ها آن را انجام دهید. در صورتی‌که می‌خواهید مسیرهای سخت و بلند را کوهپیمایی کنید، بهتر است با افراد متخصص در این زمینه همراه شوید؛ زیرا هم تجربه لازم را دارند و هم نسبت به مسیرها و سختی‌های آن آشنا هستند.
منبع: insure4sport
خوبع