احتمالا عبارت پارگی رباط صلیبی زانو را بسیار شنیده‌اید؛ به خصوص اگر اهل ورزش فوتبال یا تکواندو باشید، حتما درباره این عارضه شنیده‌اید. ورزشکاری که رباط صلیبی پاره می‌کند، دچار آسیب شدید و احتمالا جبران ناپذیری می‌شود؛ به گونه‌ای که ممکن است ادامه دوران ورزش حرفه‌ای او به همان صورت قبلی، امکان‌پذیر نباشد.
در این مقاله همه چیز را درباره این رباط که به شکل صلیب است و آسیب دیدگی و درمان آن به شما می‌گوییم.
پارگی رباط صلیبی چیست؟
رباط صلیبی پاره شده یا آسیب ACL به معنای پارگی یا رگ به رگ شدن رباط صلیبی قدامی (ACL) است. اما رباط چیست و رباط صلیبی دقیقا چه می‌کند؟
رباط یا لیگامان، نام بافتی فیبر مانند است که در محل مفاصل، استخوانی را به استخوان دیگر متصل می‌کند؛ این ساده‌ترین تعریف برای رباط است. رباط صلیبی، رباطی است که استخوان ران را به ساق پا متصل می‌کند. اگر شما در حین حرکت‌های سریع به طور ناگهانی متوقف شوید یا تغییر جهت دهید، ممکن است که این رباط آسیب ببیند و حتی دچار پارگی شود. گاهی اوقات که ضربه مستقیم به زانو وارد می‌شود هم ممکن است که رباط صلیبی دچار کشیدگی یا حتی پارگی شود.
علائم و نشانه‌های آسیب به رباط صلیبی
آسیب‌های ACL در بین زنان شایع‌تر از مردان است. بسیاری از افراد، هنگامِ پارگی رباط، صدای ترکیدن چیزی در زانوی خود را می‌شنوند. علائم شایع‌تر عبارتند از:
- درد :
اگر آسیب جزئی داشته باشید، ممکن است که اصلا دردی احساس نکنید. یا ممکن است در امتداد خط مفصل زانو احساس درد داشته باشید. بعضی از افراد، در ایستادن یا فشار آوردن به پای آسیب‌دیده درد شدیدی دارند. - تورم :
ورم کردن زانو به احتمال زیاد در ۲۴ ساعت اول رخ می‌دهد. می‌توانید با گذاشتن یخ روی زانوی خود و بالا بردن پای خود (قرار دادن آن روی بالش) ورم را کاهش دهید. - مشکل در راه رفتن :
اگر بتوانید روی پای آسیب دیده خود بایستید، احتمالا برای راه رفتن مشکل خواهید داشت. بعضی افراد حس می‌کنند که مفصل زانو شل شده است. - دامنه حرکتی کمتر :
بعد از اینکه ACL شما دچار آسیب شد، به احتمال بسیار زیاد نمی‌توانید زانوی خود را مانند حالت عادی خم و راست کنید یا بچرخانید. - حساسیت به لمس :
اگر رباط صلیبی دچار هرگونه آسیبی شده باشد، فرد به لمس حتی آرام در اطراف مفصل بسیار حساس خواهد بود چراکه درد شدیدی در آن ناحیه حس می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر به دنبالِ آسیبی که به زانوی شما وارد شد، علایم بالا را داشتید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. مفصل زانو ساختار پیچیده‌ای از استخوان‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها و سایر بافت‌هایی است که با هم کار می‌کنند و آسیب‌دیدگی در هر نقطه می‌تواند بسیار خطرناک برای کل ساختار بدن باشد. برای تعیین شدت آسیب و دریافت درمان مناسب، تشخیص سریع و دقیق بسیار مهم است.
پارگی یا آسیب دیدگی رباط صلیبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
این کار به عهده پزشک است. پزشک از شما می‌پرسد که چه اتفاقی برای زانو افتاده است و هر دو زانو را معاینه می‌کند تا ببیند تفاوتی بین آن‌ها وجود دارد یا خیر. معاینه کامل توسط پزشک و یک سری عکس‌برداری‌ها مثل ام آر آی یا سونوگرافی هم احتمالا نیاز خواهد بود.
انواع مختلف آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو
آسیب ACL درجات متفاوتی دارد و به کشیدگی درجه یک، دو یا سه طبقه بندی می‌شود. در ادامه ویژگی‌های هریک از این نوع‌ها خواهیم گفت.
کشیدگی درجه یک
- بافت رباط کشیده شده است، اما پارگی وجود ندارد.
- حساسیت و تورم کمی وجود دارد.
- زانو در حین فعالیت احساس بی ثباتی نمی‌کند.
نکته: در چنین حالتی بیمار درد شدیدی حس نمی‌کند (حتی ممکن است هیچ دردی نداشته باشد) اما درمان پزشکی حتما نیاز است؛ چراکه همین آسیب‌دیدگی خفیف، خطر آسیب دیدگی مجدد را بالا می‌برد.
کشیدگی درجه دوم
- بافت رباط تا حدی پاره شده یا پارگی ناقص همراه با خونریزی دارند.
- حساسیت کم و تورم متوسط، همراه با از دست دادن عملکرد وجود دارد.
- ممکن است که مفصل در طول فعالیت، احساس ناپایداری کند یا قادر به استفاده از زانو نباشید.
- درد با معاینه و لمس، شدید می‌شود.
کشیدگی درجه سوم
- بافت رباط کاملاً پاره شده (پارگی واضح و کامل است)؛ خود رباط به طور کامل، دو قسمت می‌شود.
- ممکن است خونریزی زیرپوستی را شاهد باشید.
- حساسیت وجود دارد، اما درد محدود است؛ زیرا تمام بافت‌های مفصل از بین رفته‌اند.
- ممکن است که تورم کم یا زیاد باشد.
- رباط نمی‌تواند حرکات زانو را کنترل کند. زانو احساس ناپایداری می‌کند یا حتی از جای خود بیرون می‌زند.
- همارتروز (خونریزی داخل مفصل) در عرض ۱-۲ ساعت رخ می‌دهد.
چه فعالیت‌هایی منجر به آسیب‌دیدگی یا پارگی رباط صلیبی زانو می‌شود؟
رباط صلیبی زانو می‌تواند به دلایل و انجام فعالیت‌های مختلفی آسیب ببیند یا دچار پارگی شود. همان‌طور که گفتیم این اتفاق اغلب برای ورزشکاران رخ می‌دهد. آسیب‌دیدگی رباط صلیبی در ورزش‌هایی مثل فوتبال، بسکتبال، تنیس، اسکی و ورزش‌های رزمی مانند تکواندو و بوکس شایع است. در چنین ورزش‌هایی به علت سرعت بالای هر حرکت (معمولا هنگام مسابقه) ورزشکار زانوهای خود را در زاویه اشتباه می‌چرخاند و رباط ACL خود را کشیده یا پاره می‌کند.
رباط صلیبی زانو همچنین می‌تواند به دلیل فعالیت‌های دیگری مثل شغل‌های خاص یا فعالیت‌های روزمره و حتی تصادفات اتومبیل پاره شود. در زمان آسیب، گاهی اوقات صدای ترکیدن چیزی به گوش فرد می‌رسد و درد هم حس می‌شود. به طور معمول، بعد از آسیب، فرد قادر به ادامه بازی یا فعالیت نیست.
شایع‌ترین موقعیت‌های ایجاد پارگی رباط صلیبی
آسیب‌های ACL در هنگام انجام فعالیت های زیر بسیار رخ می‌دهد. بنابراین در این زمان‌ها بیشتر از هر زمانی مراقب پا و زانوی خود باشید.
- توقف ناگهانی در حین دویدن
- کاهش سرعت در حین دویدن
- تغییر جهت سریع در حین دویدن
- پریدن یا فرود نادرست
- صدمات تماسی، مانند تکل فوتبال
- استفاده بیش از حد از پا در اثر فعالیت ضربه‌ای مکرر – مانند حرکات رزمی
درمان آسیب‌های مربوط به رباط صلیبی
درمان بستگی به این دارد که چقدر صدمه دیده‌اید. اکنون برخی از روش‌های درمانی را برای‌تان نام می‌بریم؛ اما اتخاذ هر روش به نظر پزشک متخصص برمی‌گردد و هرگز نباید سرخود اقدامی برای زانوی آسیب‌دیده‌ی خود یا دیگری انجام دهید.
کمک‌های اولیه
اگر آسیب شما جزئی است، احتمالا گذاشتن یخ روی زانو کفایت می‌کند. پای خود را بالا بیاورید و برای مدتی به پاهای‌تان استراحت دهید. می‌توانید تورم را با پیچیدن یک باند در اطراف زانوی خود کاهش دهید. استفاده از عصا حین راه رفتن، می‌تواند فشار را از روی زانوی شما بردارد.
داروهای ضد التهابی
داروهای ضد التهابی می‌توانند به کاهش تورم و درد زانوی شما کمک کنند. پزشک شما ممکن است داروهای بدون نسخه را پیشنهاد کند یا داروهای قوی‌تری را تجویز کند. برای درد شدید، احتمالا پزشک به زانوی شما داروی استروئیدی تزریق کند.
بستن زانو
برخی از افراد مبتلا به ACL آسیب‌دیده، هنگام دویدن یا ورزش کردن، می‌توانند با استفاده از بریس بر روی زانو خود به فعالیت خود ادامه دهند.
فیزیوتراپی
ممکن است چند روز در هفته به تمرینات فیزیوتراپی نیاز داشته باشید تا زانو به حالت عادی بازگردد. در طول جلسات خود، تمریناتی را برای تقویت عضلات اطراف زانو و کمک به بازیابی دامنه کامل حرکت خود انجام خواهید داد. ممکن است پزشک از شما بخواهد برای ادامه درمان پارگی رباط صلیبی زانو، در خانه به پای خود ورزش دهید.
عمل جراحی
اگر ACL شما به شدت پاره شده باشد، اگر زانوی شما در هنگام راه رفتن خالی کند یا اصلا قادر به راه رفتن و تکان دادن پا نباشید، یا اگر ورزشکار هستید، ممکن است پزشک به شما بگوید که به جراحی نیاز دارید.
جراح ACL آسیب دیده را برمی‌دارد و آن را با بافت سالم جایگزین می کند تا به رشد رباط جدید در جای خود کمک کند. با فیزیوتراپی، افرادی که جراحی می‌کنند اغلب می‌توانند در عرض ۱۲ ماه دوباره ورزش کنند.
اقدامات لازم قبل از جراحی رباط صلیبی
اگر پزشک تشخیص دهد که جراحی لازم است، باید اقدامات زیر قبل از رفتن بیمار به اتاق عمل انجام شود.
پس از اینکه رباط دچار آسیب‌دیدگی می‌شود، زانو بسیار ملتهب و دردناک است و جراحی در این زمان مناسب نیست؛ چراکه لازم است درد و التهاب برطرف شود و دامنه حرکتی زانو تا حدی طبیعی شده باشد. از طرفی نباید جراحی مدت زیادی به تاخیر بیفتد چراکه خطرات جدی دیگری مثل پارگی مینیسک زانو یا آسیب به بافت‌های غضروفی وجود دارد.
پزشک برای کاهش درد و التهاب و آماده شدنِ بیمار، برای اتاق عمل ممکن است که داروهای ضد التهاب و مسکن تجویز و از تمرینات فیزیوتراپی هم استفاده کند. مهم است که تمام این مراحل زیر نظر پزشک انجام شود.
اقدامات لازم بعد از جراحی رباط صلیبی زانو
به خاطر داشته باشید که توانبخشی و فیزوتراپی برای بهبودی پس از جراحی ACL حیاتی است. فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا قدرت و حرکت زانو و پای خود را بازیابد.
اگر شما تحت عمل جراحی قرار گرفته باشید، توانبخشی در ابتدا به بازگشت حرکت عضلات زانو و ساق پا متمرکز خواهد شد. سپس، با افزایش تدریجی فشار بر رباط، آن را تقویت می‌کند. فیزیوتراپی از رابط جدید شما محافظت خواهد کرد و شما را برای انجام فعالیت‌های‌تان آماده می‌کند.
بهبود و ترمیم ACL به زمان نیاز دارد. مهم است که انتظارات واقع بینانه‌ای در مورد بهبودی خود داشته باشید. ممکن است شش ماه یا بیشتر (بسته به تمرینات قدرتی و چابکی‌تان) طول بکشد تا بتوانید پس از جراحی به ورزش بازگردید.
سخن پایانی
پارگی رباط صلیبی زانو یکی از شایع‌ترین اتفاقات در ورزش‌های پرجنب و جوش است و به معنای پارگی یا رگ به رگ شدن رباط صلیبی قدامی (ACL) است. مهم است که شما نشانه و علایم این آسیب را بشناسید و به موقع برای درمان آن اقدام کنید.
در مواردی که آسیب رباط صلیبی جزیی است، با درمان‌های ساده می‌توان آن را رفع کرد و در مواردی هم باید برای درمان آسیب یا پارگی رباط صلیبی به پزشک مراجعه کنید.
منابع : webmd – physio-pedia
سپاس گذاریم از مطالب مفید تان؛ سلامتی لباس همیشگی تان باد.
خ.سائد اهل افغانستان؛ ساکن گرگان.
با سلام، بنده در یک بازی فوتبال دچار آسیب دیدگی زانو شدم و پس از مراجعه به اورژانس بیمارستان و ویزیت ارتوپد ،پس از عکس برداری و ام آی آر ، پایم را گچ گرفتن و پس از یکماه که گچ را باز کردم، احساس لقی زانو داشتم... حالا پیش سه متخصص که رفتم فقط یکی از اونا بنا به تشخیص پارگی رباط صلیبی، دستور جراحی دادن. اما دو متخصص دیگه با توجه به سن ۵۰ سالگی ام، نظری بر جراحی نداشتن و گفتن که با فیزیوتراپی و تقویت عضلات مشکل رفع خواهد شد. به نظر شما چکار کنم.
سلام دوست عزیز براتون آرزوی بهبودی و سلامتی داریم. برای دریافت مشاوره رایگان به این صفحه مراجعه کنید
خیلی ممنونم از راهنمایی قشنگ وپرمفهومتون،فقط یه سوال داشتم خدمتتون عرض کنم.اونم اینکه خانم بنده خانه دار هستن واینکه پیش پزشک رفتن و گفتن ام ار آی بندازو بعد تشخیص این بوده که رباط صلیبی پاره شده و هرچی زودتر باید عمل کنن،این ذهن من و خیلی درگیر کرده ناراحتم کرده حالا نظر من اینه که به یه پزشک اکتفا نکنیم و ب چند پزشک نشون بدیم،آخه ن ورزشی کردن و نه چیزی ولی خوب همسرم از فروردین ماه اوایلش دردهای کمتری داشت تو قسمت زانو تاکه تاالان دردهای شدید دارن.آیا احتمال پارگی هستش ب نظرشما چون بدجور ناراحت و دلگیرم،ممنون میشم کمک و راهنماییم کنید..از تهران
سلام دوست عزیز اینکه به متخصص دیگری هم مراجعه کنید، فکر خوبی است. برای همسرتون آرزوی سلامتی و بهبود دارم.
واقعا عالی ممنون از راهنماییتون
با عرض سلام و خسته نباشی خیلی عالی بود ممنوع از راهنمایی تان
موفق باشید