بیماری نقرس را تا چه حد میشناسید؟ خیلی از ما فکر میکنیم این بیماری آزاردهنده و دردناک در اثر مصرف زیاد گوشت قرمز ایجاد میشود اما حقیقت این است که علت نقرس فقط گوشت قرمز نیست. مصرف گوشت قرمز ما ایرانیان پایینتر از مقدار نرمال است. در این مقاله فیتامین درباره درمان نقرس و ورزش برای نقرس مفصل صحبت میکنیم.
نقرس چیست و چگونه ایجاد میشود؟
نقرس نوعی آرتروز دردناک است که در آن مفصلهای شما (بیشتر مفصل شست پا) شدیدا ملتهب میشود. اسید اوریک که در خون از حد عادی بالاتر رود، بهصورت کریستالهایی در مفاصل تجمع پیدا میکند و علائم آزاردهندهای مثل درد، تورم و التهاب شدید را ایجاد میکند.
نقرس زمانی ایجاد میشود که سطح اسید اوریک خون بالا رفته و بدن نتوانسته آن را بهدرستی دفع کند. اسید اوریک حاصل تجزیه موادی به نام پورینهاست که در برخی غذاها مانند گوشت قرمز، احشاء، غذاهای دریایی و نوشیدنیهای الکلی وجود دارند.
علائم بیماری نقرس چیست؟
وقتی اسید اوریک خون بسیار بالا رود و شما مبتلا به نقرس شوید، علائم و نشانههای دردناکی را تجربه میکنید که بیشتر اوقات هم ناگهانی و در شب رخ میدهند؛ چیزی شبیه حمله. این علائم شامل موارد زیر است:
| علائم نقرس | توضیحات |
| درد شدید در مفاصل | در بیشتر موارد بیماری نقرس انگشت شست پا را تحت تأثیر قرار میدهد، طوری که احساس درد و رنج شدیدی در شست پای خود میکنید. اما لازم است ذکر کنیم در مفاصل دیگر هم رخ میدهد. |
| ناراحتی طولانی حتی پس از فروکش کردن حمله | در نقرس شما دچار حملههای درد شدید میشوید که حتی پس از فروکش کردن هم ممکن است تا چند روز ادامه داشته باشند. |
| التهاب و قرمزی در مفصل آسیب دیده | مفصل یا مفاصل آسیبدیده متورم، حساس، گرم و قرمز میشوند. |
| محدودیت دامنه حرکتی | با پیشرفت نقرس متاسفانه ممکن است کار به جایی برسد که اصلا نتوانید مفاصل خود را به طور عادی حرکت دهید. |
| حساسیت شدید به لمس | حساسیت و درد نسبت به لمس حتی نسبت به ملحفهای که روی بدن قرار دارد. احساس مفصل آسیب دیده چیزی شبیه «آتش گرفته» است. |
نقرس به چه دلایلی ایجاد میشود؟
در نقرس مفاصل شما ملتهب و دردناک میشوند و علت این التهاب، تجمع زیاد کریستالهای اسید اوریک در مفاصل است. اما چرا باید مقدار زیادی اسید اوریک در بدن جمع شود؟ این اتفاق دلایل زیادی دارد مثل دفع ناکافی اسید اوریک توسط کلیهها، رژیم غذایی غلط و مصرف الکل. در ادامه همه عوامل ایجاد بیماری نقرس را برایتان توضیح میدهیم.
تولید بیش از حد اسید اوریک
غذاهای حاوی پورین در بدن به اسید اوریک تجزیه میشوند. وقتی چنین غذاهایی را بیش از حد بخورید تولید اسید اوریک از حد عادی بالاتر میرود و کریستالها تشکیل میشوند.
غذاهایی مانند گوشت قرمز، جگر، غذاهای دریایی و نوشیدنیهای شیرینشده با فروکتوز پورین بالایی دارند و سطح اسید اوریک را افزایش میدهند.
دفع ناکافی توسط کلیه
کلیهها مسئول دفع اسید اوریک از طریق ادرار هستند، اما در صورت نارسایی کلیوی یا اختلال عملکرد، اسید اوریک در بدن انباشته میشود.
مصرف الکل
الکل، به ویژه آبجو، تولید اسید اوریک را بالا میبرد و از طرفی دفع آن را هم مختل میکند.
چاقی و اضافه وزن
افراد چاق اسید اوریک بیشتری تولید میکنند و کلیههایشان دفع کمتری دارد. توصیه میکنیم که با یک برنامه غذایی ورزشی مناسب و شخصی هر چه زودتر برای کاهش وزن اقدام کنید.
بیماریهای زمینهای
بیماریهایی مانند دیابت، فشار خون بالا و نارسایی کلیوی خطر نقرس را افزایش میدهند.
مصرف برخی داروها
داروهایی مانند دیورتیکهای تیازیدی، آسپیرین دوز پایین، مهارکنندههای ACE و بتابلوکرها سطح اسید اوریک را بالا میبرند.
عواملی که احتمال نقرس را بیشتر میکنند
نقرس میتواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. مردان سه برابر بیشتر احتمال ابتلا به نقرس را دارند. زنان معمولاً تا بعد از یائسگی نقرس را تجربه نمیکنند. افرادی که شرایط سلامتی خاصی دارند، بیشتر احتمال دارد به نقرس مبتلا شوند، شرایطی مثل اضافه وزن یا چاقی، بیماری کلیوی یا دیابت.
همچنین اگر در خانواده شما نقرس وجود دارد، پروتئین حیوانی (گوشت قرمز و صدف) خیلی زیاد مصرف میکنید و اهل الکل هستید احتمال نقرس در شما بیشتر میشود.
چطور بفهیم که نقرس داریم یا خیر
پزشک میتواند نقرس را با معاینه مفاصل آسیب دیده تشخیص دهد. اگر احساس میکنید علائم نقرس را دارید به پزشک مراجعه کنید و به او بگویید از چه زمانی علائم را مشاده کردهاید و علائم چند وقت یکبار ظاهر و ناپدید میشوند.
چه آزمایشهایی برای تشخیص نقرس انجام خواهد شد؟
پزشک ممکن است از چند آزمایش تصویربرداری برای گرفتن عکس از مفاصل آسیب دیده شما استفاده کند. این آزمایشها همچنین میتوانند نشان دهند که آیا نقرس باعث ایجاد تغییراتی در مفاصل شما شده است یا خیر. ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:
- عکسبرداری با اشعه ایکس
- سونوگرافی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)
- آزمایش خون برای اندازهگیری اسید اوریک در خون
- آسپیراسیون مفصل – استفاده از یک سوزن برای برداشتن نمونهای از مایع داخل مفصل
راهکارهای موثر برای درمان نقرس
درمان نقرس معمولاً ترکیبی از اصلاح رژیم غذایی و مدیریت علائم است. در ادامه بیشتر توضیح میدهیم.
درمان پزشکی
درصورتی که نقرس دارید حتما باید زیرنظر پزشک باشید، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند مثل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا کورتیکواستروئیدها؛ این داروها علائم را بهبود میبخشند.
از طرفی داروهایی هم برای کمک به کاهش سطح اسید اوریک تجویز میشود.
درمان خانگی نقرس یا رژیم غذایی مخصوص برای نقرس
تغذیه نقش زیادی در مدیریت علائم نقرس دارد و هر توصیهای که پزشک به شما میکند را حتما رعایت کنید.
ممکن است پزشک به شما توصیه کند که رژیم غذایی کم پورین داشته باشید تا سطح اسید اوریک خون را پایین بیاورید؛ در ادامه بهترین و بدترین غذاها برای نقرس را نام میبریم.
بهترین و بدترین غذاها برای نقرس
غذاهای مناسب برای نقرس بیشتر شامل مواردی با پورین پایین و خواص ضدالتهابی هستند که سطح اسید اوریک را کنترل میکنند مواردی مثل:
- میوهها مانند گیلاس، آلبالو، توتها، پرتقال و آناناس.
- سبزیجات غیرنشاستهای مثل اسفناج، کرفس، کلم، هویج و بادمجان.
- غلات کامل مانند جو دوسر، برنج قهوهای، نان سبوسدار و کینوا.
- حبوبات شامل عدس، لوبیا، نخود و سویا.
- لبنیات کمچرب مانند شیر، ماست و پنیر.
- آجیلها مثل بادام، گردو و پسته به مقدار متوسط.
- ماهیهای چرب مانند سالمون به مقدار محدود.
از سمت دیگر خوردن یا نوشیدن غذاهای سرشار از پورین منجر به افزایش سطح اسید اوریک در بدن شما میشود که نقرس را بدتر میکند پس این غذاها را باید خیلی کم کنید یا حذف کنید:
- نوشیدنیهای شیرین و شیرینیها: قند معمولی نصف فروکتوز (قند میوه) است که به اسید اوریک تجزیه میشود. هر غذا یا نوشیدنی با محتوای قند بالا میتواند باعث نقرس شود. شربت ذرت با فروکتوز بالا: این نوع، نوعی غلیظ از فروکتوز است. محصولات غذایی بستهبندیشده و میانوعدههای فرآوریشده میتوانند حاوی مقدار زیادی شربت ذرت با فروکتوز بالا باشند.
- الکل: الکل مانع از دفع اسید اوریک توسط کلیههای شما میشود و آن را به بدن شما بازمیگرداند، جایی که همچنان تجمع مییابد.
- گوشت قرمز: گوشت قرمز را کامل حذف نکنید بلکه مصرفش را کم کنید و مواردی مثل جگر، سیرابی، مغز را حذف کنید.
- برخی غذاهای دریایی: مثل شاهماهی، گوشماهی، صدف، ماهی کاد، ماهی تن، قزلآلا.
- بوقلمون: به خصوص بوقلمون فرآوریشده (ژامبون) در فروشگاههای مواد غذایی.
آیا ورزش برای نقرس مفید است؟
بله، ورزش برای نقرس مفید است، زیرا به کنترل وزن، بهبود گردش خون و کاهش التهاب کمک میکند، اما باید با شدت کم و ورزشهای کمفشار انجام شود تا از حملات حاد جلوگیری شود. ورزش منظم انعطافپذیری مفاصل را حفظ کرده، دفع اسید اوریک را افزایش میدهد و وزن را کنترل میکند که همه اینها علائم نقرس را کاهش میدهند.
مطالعات نشان میدهد افرادی که ورزش هوازی منظم مانند دویدن سبک انجام میدهند، ۵۰٪ کمتر به پیشرفت نقرس مبتلا میشوند.
چه ورزشهای توصیه میشود؟
ورزشهایی که فشار کمی به مفاصل وارد کند بهترین است، مثل:
- شنا یا پیاده روی در آب: کمترین فشار به مفاصل وارد میکند و گردش خون را بهبود میبخشد.
- پیادهروی و دوچرخهسواری سبک: برای هوازی و کنترل وزن مناسب است.
- تمرینات کششی مانند یوگا و پیلاتس: انعطافپذیری را افزایش میدهد.
اصول ورزش برای افراد مبتلا به نقرس
همانطور که گفتیم ورزشهای کم فشار و ملایم را انتخاب کنید که حالتان را بدتر نکند. حداقل روزی ۲۰ دقیقه فعالیت داشته باشید.
شما باید از ورزشهای با شدت بالا که میتوانند سطح اسید اوریک را افزایش دهند، خودداری کنید. این ورزشها را به هیچ عنوان توصیه نمیکنیم:
برپی: برپی شامل شنا و پرش در هوا است. از آنجایی که تمام عضلات بدن را درگیر میکند، میتواند برای مفاصل بسیار سنگین باشد.
زانو بلند: اگرچه زانوهای بالا به تقویت عضلات پا کمک میکنند، اما برای مفاصل بسیار شدید هستند و میتوانند منجر به افزایش سطح اسید اوریک شوند.
لانگز پرشی: این نوع فعالیت بدنی مستلزم پریدن در هوا و تغییر به پای دوم جلوتر قبل از فرود آمدن است.
طناب زدن: این همچنین به عنوان پرش شناخته میشود. در حالی که برای افراد عادی سرگرم کننده و آسان است، اما برای مفاصل افراد مبتلا به نقرس سرگرم کننده نیست.
آیا نقرس باعث چاقی یا لاغری میشود؟
نقرس مستقیماً باعث افزایش وزن (چاق شدن) یا کاهش وزن (لاغر شدن) نمیشود اما به شدت با چاقی ارتباط دارد! چاقی یک عامل خطر جدی برای بیماری نقرس است که شما را وارد یک چرخه باطل میکند. هرچه چاقتر شوید اسید اوریک خون بالاتر میرود و نقرس شدیدتر میشود، مفاصل ملتهب میشوند و ورزش برایتان سخت میشود. در نتیجه دوباره چاق میشوید.
یکی از راهکارهای مدیریت نقرس شامل کاهش وزن و اصلاح رژیم غذایی و ورزش است.
سخن پایانی
نقرس اگرچه میتواند بسیار دردناک و آزاردهنده باشد، اما یک بیماری قابلکنترل است. با اصلاح سبک زندگی، توجه به تغذیه، فعالیت بدنی مناسب و پیگیری درمان، میتوان شدت حملات نقرس را کاهش داد و از آسیبهای طولانیمدت مفاصل پیشگیری کرد. آگاهی، اولین و مهمترین قدم برای زندگی بدون درد و سالمتر است.
سوالات متداول
نقرس چیست؟
نقرس یک بیماری التهابی است که به علت افزایش اسید اوریک خون ایجاد میشود.
علائم نقرس چیست؟
علائم نقرس شامل درد شدید و ناگهانی مفصل، تورم و قرمزی مفاصل بهویژه مفصل شست پا است.
چه ورزشی برای نقرس خوب است؟
ورزشهای کمفشار مثل پیادهروی، شنا و حرکات کششی ملایم برای نقرس خوب هستند.
آیا پیادهروی به نقرس کمک میکند؟
بله، پیادهروی منظم به کنترل وزن و کاهش اسید اوریک کمک میکند.
کدام غذاها برای نقرس مضر است؟
گوشت قرمز و الکل بسیار مضر است.
آیا بدنسازی نقرس را بدتر میکند؟
در صورت تمرین سنگین و کمآبی بدن ممکن است بدتر شود؛ تمرین سبک و اصولی مشکلی ندارد.
بهترین درمان خانگی برای نقرس چیست؟
اصلاح رژیم غذایی و ورزش سبک بهترین کاری است که میتوانید برای درمان نقرس انجام دهید.
منابع: clevelandclinic، arthritis-uk
