کم‌آبی بدن یک وضعیت شایع بین ورزشکاران و حتی خیلی افراد معمولی است و زمانی رخ می دهد که بدن شما مایعات کافی برای عملکرد طبیعی خود نداشته‌باشد.
اما چطور بفهمیم که دچار کم آبی شده‌ایم؟ کم آبی بدن چه نشانه‌ها و علایمی دارد و چطور می‌شود از آن پیشگیری کرد و یا راه درمان آن چیست؟ با ما تا آخر این مطلب همراه باشید تا به جواب تمام سوالات خود برسید.
علائم کم آبی بدن چیست؟
کم ابی بدن، می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. کم آبی خفیف معمولاً با مصرف مایعات بیشتر قابل جبران است. برای درمان موارد متوسط ممکن است نیاز به تزریق مایعات داخل وریدی داشته باشد؛ اما کم آبی شدید یک وضعیت پزشکی جدی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
از نشانه‌های رایج کم‌آبی می‌توان به احساس تشنگی شدید، خشکی دهان، تیره شدن رنگ ادرار و کاهش دفعات ادرار اشاره کرد. علائم دیگری هم وجود دارد که در ادامه برایتان نام می‌بریم.
علائم کم آبی بدن در بزرگسالان
علائم کم آبی بدن در بزرگسالان مانند مواردی که بالاتر نام بردیم، شامل احساس تشنگی یا خشکی دهان است. نشانه‌های دیگر شامل:
- خشکی پوست
- سردرد و سرگیجه
- گرفتگی عضلات
- سرفه خشک
- فشار خون پایین
- پوست برافروخته و قرمز
- تورم پاها
- لرز
- یبوست
- عدم تعریق
- تپش قلب
در صورت عدم رسیدگی، کم آبی بدن ممکن است عوارض جدی مانند گرمازدگی یا مشکلات کلیوی ایجاد کند. پس حتما آب کافی بنوشید و میوه میل کنید.
علائم کم آبی در نوزادان
علائم برای نوزادان و کودکان خردسال می‌تواند متفاوت از بزرگسالان باشد؛ و متاسفانه از آنجاکه دیر تشخیص داده می‌شود به شرایط خطرناکی می‌رسد. اگر نوزاد شما این علائم را دارد باید با پزشک تماس بگیرید تا برای بهترین راه‌حل اقدام کنید:
- خشکی دهان و زبان
- گریه بدون اشک
- خشک ماندن پوشک برای ساعت‌های طولانی
- چشم‌های فرورفته
- خواب آلودگی، کمبود انرژی یا تحریک پذیری
کم آبی در بارداری
از آنجاکه بدن مادر باردار برای تامین آب موردنیاز جنین و تغییرات هورمونی به آب بیشتری نیاز دارد و گاهی اوقات به علت تهوع و اسهال آب زیادی از دست می‌دهد، بیشتر از دیگران در خطر کم آبی است. علائم کم آبی در دوران بارداری هم شامل علائم عمومی و هم علائم خاص تغییرات فیزیولوژیکی بارداری است. این علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد اما باید حتما به آن‌ها توجه و رسیدگی کنید. این علایم عبارتند از:
- تشنگی
- خشکی دهان و لب
- ادرار تیره
- خستگی، سردرد، سرگیجه
- تپش قلب و فشارخون پایین
اگر در دوران بارداری دچار کم آبی بدن شوید، ممکن است با مشکلات سلامتی جدی مانند کم بودن مایع آمنیوتیک، زایمان زودرس و کمبود شیر مادر مواجه شوید. این اتفاق می‌تواند باعث نقص لوله عصبی در جنین در حال رشد شما شود و منجر به تولد نوزاد نارس شود.
کم آبی بدن چه عوارضی دارد؟
وقتی بدنتان کم آب می‌شود باید سریع آب بنوشید یا به هر نحوی این کم آبی را جبران کنید، اگر این مشکل، خیلی سریع برطرف نشود، ممکن است عوارض جدی برای شما ایجاد شود.
- گرمازدگی
- تشنج
- نارسایی کلیه
- کما
- شوک
- تورم مغز
- کاهش شدید فشار خون و میزان اکسیژن خون
- متاسفانه در صورت عدم درمان، کم آبی می‌تواند کشنده باشد.
بهترین درمان برای کم آبی بدن
تامین آب بدن به اندازه تامین غذای کافی مهم است. این امر به ویژه در مواقعی که احتمال از دست دادن مایعات بیشتر است یا زمانی که بدنتان به مایعات بیشتر نیاز دارید، (مانند هنگام بیماری، بارداری، ورزش یا روزه) بسیار مهم‌تر می‌شود.
- اگر کم آبی بدنتان خفیف است (یعنی علائمی مثل تشنگی، ادرار تیره و خشکی دهان دارید) می‌توانید آب بنوشید، نوشیدنی‌های الکترولیتی خانگی برای خود درست کنید و یخ بمکید. اگر این موارد را رعایت کنید کم آبی خود به خود بهبود می‌یابد و برطرف می‌شود.
- برای درمان کم آبی متوسط (یعنی علائمی مثل همان کم‌آبی خفیف اما شدیدتر) علاوه‌بر نوشیدن آب و نوشیدنی‌های سالم نیاز به ملاقات پزشک هم دارید. ممکن است پزشک دریافت سرم یا محلول‌های ویژه‌ای را برای شما تجویز کند.
- اما در موارد کم آبی شدید (که با علائمی مثل سرگیجه، فرورفتگی چشم، غش، تنفس سریع و ضربان قلب همراه است) نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارید. به هیچ وجه در چنین شرایطی وقت را از دست ندهید و فورا با اورژانس تماس بگیرید.
چند نکته مهم برای درمان کم آبی
- در جای خنک بنشینید که عرق نکنید.
- یک دفعه آب زیادی ننوشید، جرعه جرعه آب بنوشید.
- غیر از خود آب، از آب میوه رقیق شده بدون شکر هم استفاده کنید.
- از نوشیدنی‌هایی که باعث کم آبی بدن شما می‌شوند، مانند الکل یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کنید.
- اگر به تنهایی قادر به جایگزینی مایعات نیستید، ممکن است لازم باشد به پزشک مراجعه کنید.
- اگر فکر می کنید نوزاد یا کودک خردسال شما بدنش کم آب شده، فوراً با پزشک اطفال تماس بگیرید. متاسفانه خیلی اوقات کم آبی با خستگی و خواب آلودگی اشتباه گرفته می‌شود و کودک در معرض خطر قرار می‌گیرد.
برای درمان کم ابی بدن چی بخوریم؟
غیر از نوشیدن آب، میل کردن مواد غذایی آب‌دار هم مهم است. پس پیشنهاد می‌کنیم موارد زیر را در برنامع غذایی خود داشته باشید و در ایام کم‌آبی بیشتر سراغ‌شان بروید:
- هندوانه
- پرتقال
- هلو
- آناناس
- خیار
- کاهو
- فلفل دلمه‌ای
- ماست
- سوپ بدون نمک
بهترین نوشیدنی برای کم آبی بدن
بهترین و مهم‌ترین نوشیدنی برای کم آبی بدن، خود آب است. آب اولین و ضروری‌ترین نوشیدنی برای تامین آب بدن است. اما آب را یک دفعه و زیاد نباید بنوشید، چراکه خودش عارضه ایجاد می‌کند، بلکه آب خنک (و نه یخ) را جرعه جرعه بنوشید. سپس سراغ این نوشیدنی‌ها بروید:
- نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت؛ این نوشیدنی‌ها به جبران الکترولیت‌های از دست رفته همراه با مایعات کمک می‌کنند.
- شیر؛ در کمال تعجب، شیر به دلیل دارا بودن لاکتوز، پروتئین و چربی، حتی آبرسانی بیشتری نسبت به آب معمولی دارد.
- آب سیب و آب هویج؛ بهتر است با آب رقیق کنید و شکر استفاده نکنید
- چای گیاهی و دمنوش؛ به شرطی که بدون قند بنوشید و ابدا کافئین نداشته باشد
هنگام درمان کم آبی، اجتناب از نوشیدنی های الکلی و محدود کردن مصرف کافئین بسیار مهم است، زیرا این نوشیدنی ها می توانند اثر ادرارآور داشته باشند و به طور بالقوه کم آبی بدن را بدتر کنند.
بهترین میوه برای کم آبی بدن
بهترین میوه برای کم آبی بدن، هندوانه است چراکه حاوی ۹۲ درصد آب است. پس از هندوانه به ترتیب میوه‌های زیر برای درمان کم آبی مناسب و مفید هستند:
- پرتقال: این میوه که حاوی ۸۸ درصد آب و منبع خوبی از الکترولیت است.
- هلو: از ۸۸ درصد آب تشکیل شده است که آن را به یک میوه آبرسان تبدیل کرده است.
- آناناس و خیار: این دو میوه، آب زیادی دارند و کم آبی بدنتان را جبران خواهند کرد.
برای کم ابی بدن چه قرصی بخوریم؟
قرص جوشان اولین و بهترین انتخاب است؛ اما غیر از قرص جوشان باید از پزشک خود مشورت بگیرید. باتوجه به دلیلی که باعث کم آبی شده و شرایط شما (مثل سن، بیماری دیگر، مصرف داروهای دیگر، بارداری و غیره) ممکن است دارویی که پزشک برای کم آبی به شما معرفی کند هم متفاوت باشد. اگر کم‌آبی ناشی از استفراغ یا اسهال شدید باشد، پزشک ممکن است داروهایی ضدتهوع یا ضداسهال تجویز کند.
آیا کم آبی بدن باعث یبوست می‌شود؟
بله کم آبی بدن می‌تواند باعث یبوست شود. وقتی بدن مایعات کافی نداشته باشد، روده بزرگ آب بیشتری را از مواد زائد موجود در روده جذب می‌کند و مدفوع سفت و خشک می‌شود؛ در نتیجه حرکت روده کند می‌شود و دفع مدفوع سخت می‌شود. همیشه یکی از مهم‌ترین راهکارها برای درمان یبوست، تامین آب کافی برای بدن است.
رابطه کم آبی بدن و درد مفاصل
کم آبی می‌تواند درد مفاصل را شدیدتر کند؛ زیرا آب برای حفظ سلامت غضروف و حرکت روان مفاصل ضروری است. غضروفی که در محل مفصل‌های شما وجود دارد از مقدار زیادی آب تشکیل شده و وقتی بدن خشک باشد، عملکرد غضروف ضعیف می‌شود. در نتیجه اصطکاک بیشتر و درد مفاصل ایجاد می‌شود.
همچنین کم آبی مزمن ممکن است باعث التهاب شود؛ اگر از قبل دچار درد و التهاب مفصلی (مثل آرتروز) هستید، این شرایط بدتر می‌شود.
سخن پایانی
کم آبی بدن زمانی رخ می‌دهد که بدن برای انجام عملکردهای ضروری خود، مایعات کافی دریافت نکند. کم آبی دارای نشانه‌ها و علایمی مثل خشکی پوست، یبوست، گرفتگی عضلات، سرفه خشک است. درمان کم آبی، بستگی به شدت آن دارد. در این مطلب ابتدا از نشانه کم ابی بدن گفتیم؛ سپس بهترین خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها برای برطرف کردن آن را معرفی کردیم و روش‌های درمان مناسب برای سطوح مختلف کم آبی بدن را مشخص کردیم.
منابع: webmd – health – mountsinai
