آیا وزن گرفتن کودکتان یکی از دغدغه‌های شماست و مدام نگران این موضوع هستید و سوالات زیر را از خود می‌پرسید: “چرا کودکم وزن نمی‌گیرد؟ چرا رشدش متوقف شده‌است؟” این‌ها نمونه سوالات یک مادر نگران در مورد وزن گرفتن کودکش است. افزایش وزن کند همیشه نگران‌کننده نیست. برخی از نوزادان و کودکان به طور طبیعی جثه کوچکتری نسبت به هم‌سن‌وسالان خود دارند.
اگر وزن کودک شما از نمودار رشد عقب افتاده، باید این مسئله را پیگیری کنید. اما نگران نباشید! در این مطلب از فیتامین همه چیز را درباره کم وزن گرفتن کودکان می‌گوییم و راهکارهای برطرف کردن آن را ارائه می‌دهیم و در آخر بهترین وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها برای افزایش وزن کودکان را معرفی خواهیم کرد.
دلیل کم وزن گرفتن کودکان چیست؟
کم وزن گرفتن کودکان به‌طور کلی بابت «دریافت کالری ناکافی» رخ می‌دهد؛ اما این ماجرا یک دلیل ندارد؛ بلکه نتیجه عوامل پزشکی، اجتماعی و محیطی متعددی است که مانع از دریافت کالری کافی برای رشد سالم کودک می‌شوند. هر عاملی که مانع دسترسی کودک به غذا یا توانایی او در هضم غذا شود، می‌تواند رشد او را مختل کند و وزن گرفتن او را کُند کند. اغلب اوقات، ترکیبی از دلایلی که در ادامه نام می‌بریم در این ماجرا دخیل هستند.
علل پزشکی
- عدم دریافت کالری: گاهی اوقات پدر و مادر یا پرستار شیر خشک را اشتباه اندازه گیری و مخلوط می‌کنند، بنابراین کالری کافی به نوزاد نمی‌رسد. گاهی اوقات پدر و مادر به درستی متوجه گرسنگی کودک نمی‌شوند و متاسفانه کم به او شیر یا غذا می‌دهند. مشکلات مربوط به شیردهی یا وقتی که کودک تازه غذاخور می‌شود، هم باعث کم وزن گرفتن کودک می‌شود.
- تولد زودرس: تولد زودرس غیر از اینکه باعث می‌شود وزن اولیه کودک بسیار پایین باشد، تغذیه او را هم را دشوار می‌کند، وزن کم نوزاد تا زمانی که عضلات مکیدن و بلع او به طور کامل رشد کنند، ادامه خواهد داشت.
- سندرم داون: این سندروم می‌تواند توانایی کودک در مکیدن و بلعیدن را مختل کند.
- اختلالات متابولیک: اختلالاتی مانند هیپوگلیسمی، گالاکتوزمی یا فنیل کتونوری، می‌توانند فرایند تبدیل غذا به انرژی را در بدن مختل کنند.
- فیبروز سیستیک: این شرایط می‌تواند مانع جذب کالری توسط کودک شود.
- آلرژی یا عدم تحمل غذایی: هرنوع آلرژی باعث محدود شدن غذاهایی می‌شود که کودک می‌تواند راحت میل کند یا هضم کند در نتیجه کالری آن غذا به کودک نمی‌رسد.
- ریفلاکس معده به مری: می‌تواند باعث استفراغ مکرر کودک شود و هرچه بچه خورده از دست رود.
- هر عاملی که باعث اسهال مزمن شود: اسهال مانع دریافت کالری کافی می‌شود.
علل اجتماعی و مالی
- ناتوانی پدر و مادر در تهیه شیرخشک و غذای کافی: متاسفانه این موضوع دلیل اصلی عدم تهیه غذای کافی برای کودک و در نتیجه لاغری و وزن نگرفتن او می‌شود.
- استرس ناشی از طلاق پدر و مادر، مرگ یا اختلالات دیگر: این عوامل می‌توانند باعث شود کودک اشتهای خود را از دست بدهد و از غذا خوردن دست بکشد. حتی کودکان بسیار کوچک هم استرس‌های خانواده را متوجه می‌شوند و اشتهای خود را از دست می‌دهند.
راهکارهای افزایش وزن کودکان
خوشبختانه، کارهای زیادی برای وزن گرفتن کودکان وجود دارد که از دست شما برمی‌آید و می‌توانید برای کمک به افزایش وزن کودکتان انجام دهید.
اولین قدم، پیدا کردن هرگونه عارضه‌ای است که می‌تواند مانع دریافت کالری مورد نیاز نوزادتان شود. برخی از موانع وزن گرفتن کودک عبارتند از:
- اگر علت، یک بیماری پزشکی زمینه‌ای باشد، متخصص کودکان بر درمان بیماری متمرکز می‌شود.
- اگر تغذیه نامناسب در کمبود وزن کودک نقش داشته‌باشد، یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما برنامه غذایی دهد.
- اگر کودک در جویدن یا بلعیدن مشکل دارد، یک آسیب شناس راهکارهایی را برای رشد عضلات لازم ارائه می‌دهد.
- اگر کودک سالم به نظر می‌رسد اما از غذا خوردن امتناع می‌کند، یک روانشناس می‌تواند به کودک و شما در حل مشکلاتی که منجر به این رفتار می‌شود، کمک کند.
با دقت چک کنید که آیا کودک شیرخواره، شیر کافی می‌خورد، آیا فرمول ترکیب شیرخشک او را به درستی انجام می‌دهید، آیا شما به عنوان مادر شیرتان کافی است، برای کودکان بزرگتر دقت کنید که آیا مقدار غذای کافی می‌خورد و غذاهایی که می‌خورد پرکالری و مغذی هستند. تمام این موارد باید با دقت بررسی شوند.
راهکارهای افزایش وزن براساس سن
در ارائه راهکارها برای وزن گرفتن کودکان، سن آنها اهمیت زیادی دارد. در ادامه راهکارهایی برای افرایش وزن کودکان بر اساس سن و سال آنها ارائه می‌دهیم.
کودک یک‌ساله
در این سن، علاوه‌بر شیر (شیرمادر یا شیرخشک) کودکان غذای جامد هم می‌خورند. اگر کودکتان شیر مادر می‌خورد با پزشک مشورت کنید و ببینید آیا شیر شما کالری کافی دارد. همچنین گاهی اوقات وابستگی زیاد به شیر مادر خودش عاملی برای غذا نخوردن و عدمِ وزن گرفتن کودک می‌شود. در این شرایط با پزشک مشورت کنید.
همچنین غذاهای پرکالری مانند آووکادوی له‌شده، ماست پرچرب، کره‌های گیاهی (در صورت عدم حساسیت) و تخم‌مرغ می‌تواند به افزایش وزن کودک یک ساله کمک کند. وعده‌های غذایی مناسب و چندین میان‌وعده در نظر بگیرید و محیطی دلپذیر برای غذا خوردن ایجاد کنید تا اشتهای کودک تحریک شود.
اگر افزایش وزن همچنان کند باشد، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید تا در صورت نیاز مکمل‌های غذایی تجویز کند یا آزمایش‌هایی برای بررسی مشکلات پزشکی انجام شود.
کودک دو‌ساله
در این سن، رژیم غذایی کودک باید شامل غذاهای متنوع و پرکالری مانند شیر کامل، پنیر، کره‌های گیاهی و چربی‌های سالم مانند روغن زیتون باشد. وعده‌های غذایی کوچک اما پشت سرهم برایش آماده کنید و اجازه دهید کودک خودش غذا بخورد تا حس استقلال را در او تقویت کنید.
از مصرف بیش از حد آبمیوه‌ها و تنقلات شیرین که می‌توانند اشتهای کودک را برای وعده‌های بعدی کم کنند، پرهیز کنید. اگر کودکتان غذا را دوست ندارد طعم و روش تهیه آن را تغییر دهید تا سلیقه و ذائقه او را پیدا کنید.
کودک سه‌ساله
کودک سه‌ساله دیگر شیرخشک یا شیر مادر ندارد و همه تمرکز شما باید بر وعده‌های غذایی باارزش با مقدار کافی پروتئین، چربی‌های سالم و کربوهیدرات‌های پیچیده باشد. غذاهایی مانند گوشت‌های کم چرب، حبوبات، محصولات لبنی و غلات کامل می‌توانند به رشد کودک کمک کنند.
وعده‌های غذایی خوشمزه با ظاهری جذاب برایش تهیه کنید و حین غذا خوردن، عوامل حواس‌پرتی را به حداقل برسانید. اگر باز هم درباره وزن گرفتن کودکتان نگران هستید، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های غذایی یا مولتی‌ویتامین را توصیه کند.
بهترین غذا برای افزایش وزن کودکان
برای کودکانی که به آرامی وزن می‌گیرند، بهترین غذاها گزینه‌های غنی از مواد مغذی و کالری است که ویتامین‌های ضروری، مواد معدنی و چربی سالم داشته باشد. البته توجه داشته باشید که بالا رفتن عدد وزن کودک هدف اصلی نیست، بنابراین غذاهای ناسالم چاق کننده مثل نوشابه و کیک به او ندهید؛ هدف اصلی کمک به رشد او است. کودک برای رشد سالم به غذاهای سالم و مغذی نیاز دارد. در ادامه برخی گزینه‌ها برای وزن گرفتن کودک را نام می‌بریم:
- پنکیک یا شیرینی‌های خانگی سبوس‌دار برای صبحانه: خودتان پنکک یا شیرینی سالم درست کنید و روی آن کره‌بادام‌زمینی، موز ورقه شده و کمی عسل بگذارید. این صبحانه را با یک لیوان شیر کامل به کودک بدهید.
- اوتمیل: اوتمیل را با شیر، کره‌های آجیلی، میوه های خشک و مقداری چیپس شکلات تلخ درست کنید.
- ماکارونی: ماکارونی با پروتئین فراوان، مثل گوشت چرخ کرده یا سویا و همچنین سالاد خوشمزه با سس خانگی برای کودک خود درست کنید.
- ساندویچ تن ماهی: این سالاد خوشمزه و راحت است، کافی است یک ساندویچ با تن ماهی با کاهو، خیارشور و سس خانگی درست کنید.
- پیتزای خانگی: پیتزا همیشه موردعلاقه بچه‌هاست، اما باید خانگی و بدون سوسیس و کالباس باشد. پیتزای خانگی با مرغ، فلفل دلمه و قارچ فراوان و اندکی پنیر درست کنید.
- انواع غذاها با مرغ: مرغ بسیار سالم و پروتئینی است و غذاهای فراوانی می‌شود با آن درست کرد. توصیه می‌کنیم همیشه در کنار مرغ یک پیش غذا یا سالاد خوشمزه هم درست کنید که کودک میل بیشتری به خوردن آن پیدا کند.
- کوفته: با گوشت چرخ کرده کوفته درست کنید و در سس گوجه فرنگی آن را غرق کنید، همچنین نان سیر و سبزیجات هم آماده کنید تا کودک اشتهای بیشتری به خوردن آن داشته باشد.
- تخم مرغ: تخم مرغ سرشار از پروتئین و مواد مغذی ضروری است، تخم مرغ را با روش‌های خوشمزه برای کودکتان بپزید.
- ماهی قزل آلا: ماهی سالمون سرشار از پروتئین و اسیدهای چرب امگا ۳ است و باعث عملکرد بهتر مغز و رشد بدن کودک می‌شود.
- غلات کامل: غذاهایی مانند نان سبوس دار، ماکارونی و جو دوسر، کربوهیدرات‌های پیچیده و فیبر را تامین می‌کنند و برای وزن گرفتن عالی هستند.
- گوشت: گوشت سفید و قرمز سرشار از پروتئین است؛ اما اگر کودک شما آن را دوست ندارد، باید شیوه پختی پیدا کنید که او بپسندد، مثلا کبابی کردن گوشت را امتحان کنید.
- روغن زیتون: منبع سالم چربی تک غیراشباع، روغن زیتون را می‌توان در آشپزی یا به عنوان سس سالاد استفاده کرد.
میان وعده‌های مناسب برای افزایش وزن کودکان
برای کودکی که وزنش کم است، باید مدام میان وعده و خوراکی‌های خوشمزه تهیه کنید و با مهربانی به او تعارف کنید! چاره‌ای نیست جزاینکه اشتهای کودکتان را با غذاهای خوشمزه تحریک کنید و از نظر عاطفی و روانی او را به خوردن این خوراکی‌ها ترغیب کنید. در ادامه میان وعده‌های مناسب برای افزایش وزن کودکان را نام می‌بریم.
- میوه‌هایی مثل موز و انبه: موز منبع خوب کالری، پتاسیم و سایر مواد مغذی است؛ همچنین انبه پر از ویتامین و کالری سالم است.
- اسموتی و میلک شیک: این نوشیدنی‌ها را می‌توان با شیر، تکه‌های میوه و حتی کره‌های آجیلی درست کرد؛ بسیار پرکالری، سالم و خوشمزه هستند.
- کره‌های آجیل: مثل کره بادام زمینی، کره فندق، کره پسته و سایر کره‌های آجیلی که کالری بالا و چربی سالم دارند؛ درعین حال بسیار خوشمزه هستند.
- محصولات لبنی پرچرب: شیر، ماست و پنیر هم پرکالری هستند پروتئین و هم کلسیم فراوان به کودکتان می‌رسانند.
- توپک‌های انرژی‌زای خانگی: می‌توانید یک توپک انرژی‌زا از موادی مانند خرما با مغز گردو و کنجد و حتی یک روکش شکلاتی درست کنید.
- ترکیب چند خوراکی خوشمزه باهم: یک ظرف کوچک از آجیل، میوه خشک و شکلات تلخ داشته باشید و در طول روز به کودک پیشنهاد دهید.
- تخم مرغ آب پز: یک میان وعده غنی از پروتئین که تهیه آن آسان است، کافی است با خیارشور و گوجه یا کاهو ساندویچ درست کنید تا خوشمزه‌تر شود.
- گرانولا: با ماست پرچرب و آجیل درست کنید.
- آووکادو: سرشار از چربی و کالری سالم، آووکادو را می توان به اسموتی یا ساندویچ کودک اضافه کرد یا به تنهایی به کودکتان بدهید.
هنگام تهیه این میان وعده‌ها، دقت کنید که پرکالری‌ترین در عین حال سالم‌ترین مواد را انتخاب کنید. مثلا از شیرپرچرب استفاده کنید یا روی نان کودک کمی کره بمالید.
کدام شربت برای وزن گرفتن کودک خوب است؟
اگر کودک شما نسبت به غذا خوردن بی‌میل است، شربت اشتها یا مولتی ویتامین می‌تواند تا حدی به وزن گرفتن کودک شما کمک کند. البته گاهی اوقات بی میلی کودک به غذا، دلایل عاطفی و احساسی دارد؛ توصیه می‌شود قبل از دادن شربت اشتها یک جلسه با مشاور داشته باشید تا مطمئن شوید کودک از چیزی ناراحت نیست.
در ادامه چند مورد شربت اشتها و مولتی ویتامین نام می‌بریم، توصیه می‌کنیم که پیش از مصرف هر دارویی با پزشک مشورت کنید چراکه بعضی از این شربت‌ها فقط برای سن خاصی است.
- شربت اشتهای راسیپ
- شربت ویتامکس
- شربت اپتایزر استار ویت
- شربت اشتها آور باریج اسانس
- شربت‌های مولتی ویتامین
سخن پایانی
اگر وزن کودک شما کم است، دلیل آن این است که او به اندازه کافی کالری دریافت نمی‌کند. این ماجرا (عدم دریافت کالری کافی) هم می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و نتیجه‌‌ی عوامل پزشکی، اجتماعی و محیطی متعددی باشد. در قدم اول، باید مشکل اصلی را پیدا کرد و سپس برای رفع آن اقدام لازم را انجام داد.
در این مطلب ابتدا درباره دلایل مختلف وزن نگرفتن کودکان گفتیم و سپس راهکارهای رفع کردنِ آنها را پیشنهاد دادیم و در آخر چندین غذا، میان وعده و چندین دارو و شربت برای وزن گرفتن کودکان معرفی کردیم.
منابع: kidshealth – healthline – redcliffelabs
